Wądroże Wielkie

Kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej

Na podstawie detali architektonicznych datujemy budowlę na I połowę XIII wieku. Natomiast w źródłach pisanych o wsi i kościele wspomina się w dokumencie Henryka księcia Śląska i Pana Legnicy z 12 sierpnia 1288 roku, wymienia się księdza wsi Theodrico proboszcza de Wandroz.
Kościół filialny p.w. Matki Bożej Różańcowej, wybudowany został na pozostałościach dawnego grodziska kultury łużyckiej, który pełnił funkcję grodu schronieniowego dla okolicznej ludności. Położenie kościoła na wzniesieniu nadawało mu cechy obronne, czego zachowanym śladem do dzisiaj jest obwód wału kamiennego z koroną w postaci muru. Kościół przedstawia się, jako orientowaną budowlę romańską, jednonawową o wymiarach 14,10 x 7,80 z wydzielonym węższym prezbiterium o wymiarach 5,90 x 6,90 i półkolistą apsydą o promieniu 2,05 m. Nawę przykrywa strop dwuspadowy wykonany w drewnie a prezbiterium sklepienie krzyżowe. Mury budowli wykonano z grubsza obrobionych ciosów kamiennych. Niemal w całości zachowany jest układ przestrzenny ze sklepieniami, portalem w południowej ścianie nawy, oknami apsydy. W łuku tęczowym widoczne są pozostałości przegrody, widać także fragmenty gotyckich polichromii z XIV w. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem 108/L.
W swojej budowli porównywany jest do kościoła śś Jana Chrzciciela i Katarzyny w Świerzawie.
Z przeprowadzonej wizytacji Eberleina z 1654 roku, zapisano (…), iż kościół jest odporny na warunki atmosferyczne, jest całkowicie kamienny, ale też bardzo wąski i ciasny, bez wieży, pokryty gontami, posiada bardzo mały dzwoneczek. Od roku 1836 z krzyżem żeliwnym na szczycie dachu, przyozdobiony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Natomiast w zestawieniu ewangelickich parafii z 1848 roku, kościół parafialny p.w. Świętych Piotra i Pawła, zaznaczono go jako (…) masywny, z dachem z gontów, bez wieży. Zakryta sklepieniem sferycznym apsyda, pokryta została płytami kamiennymi pod kątem około 30o a mury zostały zespolone za pomocą ciosów. Z trzech niewielkich, półkolistych okien środkowe było oflankowane przez dwie kolumienki w bogatej oprawie. Na głowicach, których rozpoznać można było ornamenty kwiatowe z okresu wczesnego gotyku. Po południowej stronie nawy występuje dwukrotnie silnie odsadzony romański portal półkolisty, który został spojony granitem.
W XVIII wieku nadbudowano ściany nawy, wejście z romańskim portalem w południowej ścianie zamurowano. Od tego okresu istnieje obecny kształt kościoła. Wspomniany portal posłużył jako znaczący element architektury dla herbu gminy Wądroże Wielkie, natomiast trzymacze czyli jednorożce, pochodzą z płyty epitafijnej, która znajduje się przy kościele w Kosiskach. W roku 2013 romański portal został odrestaurowany i udostępniony. Z 1828 roku pochodzi, restaurowana kamienna chrzcielnica. Chór, dawniej piętrowy z pięknymi dużymi organami na drugim chórze. Barokowy ołtarz z początku XVIII wieku, umieszczony jest w prezbiterium w jego centralnej części i wykonany jest z polichromowanego drewna, ozdobiony kolumienkami. Jego część środkowa przedstawia figurę Najświętszej Maryi z dzieciątkiem Jezus. Przed 1945 rokiem wypełnienie ołtarza zajmował krzyż z ukrzyżowanym Jezusem, który obecnie jest umieszczony nad ołtarzem. Na skrzydłach ołtarza widnieją figury świętych Apostołów, z lewej św. Piotr z prawej św. Paweł.
Renesansowa Ambona w łuku kościoła datowana jest na początek XVII w. Bogato zdobiona, dwuczęściowa, wykonana w drewnie z bogato zdobionym koszem, który wsparty jest na słupie w kształcie pnia palmy. W chrześcijaństwie palma stała się znakiem tego co wzniosłe, doskonałe. Palma symbolizowała życie i męczeństwo. Wjeżdżającego Jezusa do Jerozolimy witano uroczyście oddając Mu cześć gałązkami palmowymi. Boki kosza ambony, zdobione są płycinami, symbolizującymi starotestamentowe przypowieści: o powołaniu Ezechiela i Izajasza, uniesienie Eliasza, otrzymanie przez Mojżesza od Boga mocy czynienia cudów. Natomiast balustrada ambony ukazuje przypowieści Jezusowe: przypowieść o siewcy, rozesłanie apostołów, dwunastoletni Jezus w świątyni i kazania św. Jana Chrzciciela. Górna część ambony - daszek, zwieńczony jest postacią Zmartwychwstałego Chrystusa z chorągwią i wyciągniętą przed siebie ręką. Ukazuje nam triumf Chrystusa, oraz wskazuje, że do osiągnięcia zbawienia wystarcza wiara w Słowo Boże, Chrystusa Zmartwychwstałego i Jego łaskę.
W latach XIX w. dobudowano zakrystię i pomieszczenia pomocnicze wzdłuż kościoła od strony północnej. Obecne wejście do kościoła prowadzi z boku przyziemia wieży, której konstrukcję założono na planie kwadratu w XIX w. Jest to trzykondygnacyjna budowla z oknami wzorowanymi na oknach apsydy i prezbiterium. Wieńczy ją hełm iglicowy kryty blachą. W wieży znajduje się jeden z dwóch spiżowych dzwonów.
Na terenie placu przykościelnego, góruje wystawiony w 1996 roku przez mieszkańców Wądroża Wielkiego, Wądroża Małego i Wierzchowic, pomnik papieża Jana Pawła II. Natomiast przy wejściu na teren cmentarza znajduje się skromny pomnik "Ku czci i pamięci tych, którzy byli przed nami".

• Autorem tekstu jest Krzysztof Szozda.

Zabytkowa ambona z początku XVII wieku, z ciekawym napisem na balustradzie:
SEID NICH DIE DA REDEN SOVDER EWERS VATERS GEIST REDET DURCH EICH
Jest to Kapitel 10 Wers 20 Ewangelii św. Mateusza
Wg Biblii XIX wiecznej oczywiście niemieckiej brzmi on tak: ... Denn ir seid esnicht die da reden / Sondern ewers Vaters geist ist es / der durch euch redet
Natomiast wg wydania Biblii z 1902 roku brzmi on tak:
Nicht ihr werdet dann reden, sondern der Geist eures Vaters wird durch euch reden
A w tłumaczeniu polskim wygląda to następująco: Nie Wy będziecie mówili potem, lecz duch Waszego ojca będzie mówił przez Was.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabsteine vom Anfange des XVII. Jahrhunderts, verschwunden.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1594. Schliwitz, Adam's v., Söhnlein.
• 160. . Schliewicz, Marg., gb. Schweinic.
• 1608. Schindel, Ad. v., auf Alten Schönau.
• 1616. Seidlitz, Albrecht v. Kind.
• 1618. Seidlitz, Barb., gb. Schliewitz.
• 1663. Euler, Elias, Pastor.
• 1716. Hantke, Lud., kaiserl, Rentschreiber.
• 1729. Looss, D. v., auf Kl.-Wandris.
• 1734. Loss, Hel. Urs. v., gb. v. Unruh. - grobowiec
• 1741. Mentz, A. Magd., gb. Marchin.
• 1752. Mentz, M. Gottfried, Pastor.
• 1753. Mentz, Gottfr., Pastor.
• 1779. Ohlen u. Adlerscron, A. R. B., Landesältester.
• 1796. Mentz, Joh. Gottfr., Pastor.

Epitafia w kruchcie

W południowej kruchcie przymocowane są do ściany trzy epitafia w XVII wieku.

Epitafium Adama von Schliebitz † 1608

Epitafium Adama von Schliebitz ze Starej Kraśnicy i Wądroża Małego, zmarłego 21 października 1608 roku w wieku 65 lat. Po bokach znajdują się cztery herby. Z lewej ojczyste to: von Schliewitz i von Seydlitz, a po prawej macierzyste: von Reibnitz orac niezidentyfikowany z powodu znacznego uszkodzenia. Wokół na obramieniu tekst trudnej do odczytania modlitwy.
A teraz kilka słów na temat inwentaryzacji Hoverdena. Nie wiem skąd on wziął na epitafium z roku 1608 nazwisko Schindel, skoro bardzo wyraźnie jest napisane Schliebitz.

ANNO 1608 DEN 21 OCTO
ZWISCHEN 5 VND 6 DER HA
BEN VHR DES MORGENS IST
IN GOT SEHLIGLICH VER
SCHIEDEN DER EDLE GE
STRENGE EHRENVESTE
VND WOLBENAMBTE HERR
ADAM VON SCHLIEBITZ
AVF ALTENSCHONAW VND
KLEIN WANDRITSCH SEI
NES ALTERS IM 65 IAHR DEM
GOT GENEDIC

Epitafium Barbary zd. Scholtz † 1617

Epitafium Barbary zd. Scholtz, zmarłej 28 października 1617 roku po przeżyciu 38 lat z tego 19 w małżeństwie. Płyta inskrypcyjna jest w niektórych miejscach uszkodzona i nie można odczytać nazwiska jej męża.

ANNO 1617 AN DER HEILIGEN
VNSCHVLDIGEN KILNDLEIN TAG
WELCHES DA WAR DER 28 TAG
DECEMBRIS VMB DEN MITTAG
IST NACH DEM GNEDIGEN VND
VATERLICHEN WILLEN VND WOLGE
FALEN DES EWIGEN VND AL GEWAL
TIGEN GOTTES IN GROSSER GE
DVLT VND ANRUFEN IN GOTTES
IN IHREM BESSEN BE. . . N DER
GEBVRT NEBEN CHRISTLICH SANEFT
VND SEELIGLICH VORSCHIEDEN
DIE RBARE TVGENTSAME
FRAW BARBARA D. . . .B SAMEN
VND VORSICHIGEN . . . . GLOTZES
SCHOLTZEN VND . . . .H VOR
VATERS ZV GROSS WANDRIS VIEL
GELIEBTE EHE FR. . . .ES EHE
STANDES IM 19 IAHRES GANTZ
EN ALTERS IM 38 . . . GOT VORLEIN
IHR VND IHREM KINDER . . .E SANFT
VND SEELIGE RVHE . . .AM IVNGSTEN
TAGE EINE FROHLICHE ALLERSEIN
VND ZVM EWIGEN TEMEN.

Epitafium NN osoby

Kolejne znajdujące się w kruchcie barokowe epitafium. Niestety ze względu na zbyt startą płytę inskrypcyjną trudne aktualnie do odczytania. Prawdopodobnie epitafium to było zamalowane kiedyś czarną farbą, której resztki są jeszcze widoczne.

Epitafium NN osoby

Znajdujące się na zewnętrznym murze kościelnym piękne barokowe epitafium wykonane zostało z bardzo jasnego kamienia. Czas zrobił swoje i kamień zwietrzał, tak że płyta inskrypcyjna stała się nieczytelna. Udało się jedynie odczytać imiona Ludwig Dawid.